Akta WPATH 2/6
Raport podsumowujący wewnętrzne dyskusje i materiały szkoleniowe WPATH, organizacji podającej się za „autorytet” w „medycynie trans”. Kolejne rozdziały raportu będą publikowane w miarę tłumaczenia.
WPATH NIE JEST GRUPĄ NAUKOWĄ
WPATH pokazuje światu wizerunek organizacji naukowej. Grupa opisuje swoje "Standardy opieki" jako "oparte na najlepszej dostępnej wiedzy naukowej i profesjonalnym konsensusie ekspertów".
W przemówieniu wygłoszonym w Teksasie w 2022 r. asystent sekretarza ds. zdrowia, admirał Rachel Levine[1], powiedział, że podejście WPATH do medycyny jest "wolne od jakichkolwiek innych celów poza uzyskaniem pewności, że decyzje medyczne są oparte na nauce[2]". W felietonie w New York Times z kwietnia 2023 r. prezes WPATH Bowers argumentował, że "dziedzina medycyny trans szybko się rozwija, ale jest tak samo obiektywna i zorientowana na wyniki, jak każda inna specjalizacja w medycynie[3]".
"Pozwólmy, aby na pozostałe pytania naukowe odpowiedzieli kompetentni badacze, bez wpływu polityki i ideologii" - przekonywał Bowers.
Jednakże, metoda naukowa jest systematycznym podejściem do ustalania faktów poprzez rygorystyczne testy i eksperymenty. W dziedzinie badań medycznych proces ten obejmuje obserwację stanu chorobowego wymagającego interwencji i sformułowanie hipotezy dotyczącej potencjalnie skutecznego leczenia. Hipoteza ta jest następnie testowana poprzez rygorystycznie kontrolowane badania, najlepiej takie, które są zarówno randomizowane, jak i podwójnie ślepe, co oznacza, że uczestnicy są losowo przydzielani do różnych grup i ani uczestnicy, ani badacze nie wiedzą, która grupa otrzymuje leczenie, a która placebo lub alternatywną interwencję. Ostatnim kluczowym krokiem w procesie [badań naukowych] jest obserwacja/badania kontrolne, co oznacza, że wszyscy uczestnicy muszą być monitorowani przez wystarczający czas, a wyniki dokładnie analizowane w celu oceny skuteczności i bezpieczeństwa leczenia.
Akta WPATH zawierają liczne dowody na to, że wiodąca na świecie grupa zajmująca się zdrowiem osób trans nie przestrzega powszechnie przyjętych zasad procesu badań naukowych.
Nawet termin "standardy opieki" jest błędny, gdy stosuje się go do SOC7 i SOC8 WPATH [wersja siódma i ósma standardów opieki WPATH, przyp. tł]. "Standard opieki" jest terminem prawnym, a nie medycznym i stanowi "punkt odniesienia, który określa, czy zobowiązania zawodowe wobec pacjentów zostały spełnione[4]". Nieprzestrzeganie standardu opieki jest zaniedbaniem medycznym, które może skutkować poważnymi konsekwencjami dla pracowników służby zdrowia.
Jednak począwszy od SOC7 WPATH, nie ma żadnych "standardów". Systematyczny przegląd wytycznych klinicznych w medycynie gender z 2021 r. nie tylko ocenił SOC7 jako niskiej jakości, ale także ocenił go jako "nie zalecany[5]". W podsumowaniu [autorzy] przeglądu wyrazili nadzieję, że nadchodzący SOC8 poprawi liczne niedociągnięcia SOC7, ale zamiast tego SOC8 jeszcze bardziej oddalił się od spełnienia definicji standardu opieki.
Przy braku dowodów naukowych, SOC8 WPATH daje świadczeniodawcom opieki zdrowotnej afirmującej tożsamość płciową pozwolenie na robienie wszystkiego, czego zażąda pacjent, zapewniając, że firmy ubezpieczeniowe pokryją koszty [zabiegów], gdyż każda interwencja jest zdefiniowana jako "niezbędna z medycznego punktu widzenia". Jednocześnie świadczeniodawcy ci uważają, że są bezpieczni od oskarżeń o błędy w sztuce lekarskiej, ponieważ przestrzegają zatwierdzonych "standardów opieki", które w rzeczywistości nie zawierają żadnych faktycznych "standardów", ponieważ wszystkie kryteria są opcjonalne.
Słaba baza dowodowa dla blokowania dojrzewania płciowego
Nigdzie lekceważenie procesu naukowego przez WPATH nie jest bardziej widoczne niż w jego wsparciu dla modyfikacji cech płciowych nastolatków obejmujących blokery dojrzewania, hormony płciowe i operacje dla nieletnich cierpiących na dysforię płciową. Najbardziej znana na świecie grupa zajmująca się opieką zdrowotną nad osobami trans popiera ten kontrowersyjny protokół leczenia, a akta WPATH zawierają liczne dowody pokazujące, jak niewiele wiadomo na temat tych leków i ich długoterminowych skutków.
W artykule z 2023 r., „The Myth of Reliable Research” [mit solidnych badań naukowych, przyp. tł.], Abbruzzese[6] i in. argumentują, że praktyka przeprowadzania modyfikacji cech płciowych u nieletnich poprzez stosowanie blokerów dojrzewania, hormonów płciowych i operacji jest eksperymentem, który "uciekł z laboratorium", zanim pojawiły się jakiekolwiek solidne dowody naukowe na jego poparcie.
Zamiast być "opartym na dowodach", jak twierdzi WPATH, Abbruzzese i in. wyjaśniają, że pediatryczna modyfikacja cech płciowych była "innowacyjną praktyką" podjętą przez naukowców w holenderskiej klinice na przełomie lat 1980 i 1990. Ramy "innowacyjnej praktyki medycznej" pozwalają klinicystom na wdrażanie niesprawdzonych, ale obiecujących interwencji w przypadkach, gdy pozostawienie stanu bez leczenia może mieć tragiczne konsekwencje, gdy ustalone metody leczenia wydają się nieskuteczne i gdy populacja pacjentów jest niewielka.
Innowacyjna praktyka jest mieczem obosiecznym, gdyż, choć może potencjalnie znacznie przyspieszyć rozwój medycyny, może również powodować szkody. W związku z tym, w przebiegu innowacyjnych eksperymentów, etycznym wymogiem jest przeprowadzanie rygorystycznych badań klinicznych w celu wykazania, że korzyści płynące z leczenia przewyższają związane z nim ryzyko.
Etap badań klinicznych jest niezbędny, aby uniknąć zjawiska zwanego niekontrolowaną dyfuzją, "w którym społeczność medyczna mylnie przyjmuje niewielki innowacyjny eksperyment jako sprawdzoną praktykę, a potencjalnie niekorzystna lub szkodliwa praktyka "ucieka z laboratorium", szybko rozprzestrzeniając się w ogólnych warunkach klinicznych[7]".
Niekontrolowana dyfuzja jest tym, co stało się z pediatryczną medycyną gender. W oparciu o badanie grupy pacjentów liczącej zaledwie 55, poddanych rygorystycznej selekcji uczestników, [badanie], którego projekt był tak wadliwy metodologicznie, że jego wyniki powinny zostać całkowicie unieważnione, międzynarodowa społeczność medyczna zaczęła blokować dojrzewanie nastolatków cierpiących na dysforię płciową. Kluczowy krok polegający na podjęciu kontrolowanych badań mających na celu potwierdzenie hipotetycznych, ważnych i trwałych korzyści psychologicznych został całkowicie pominięty.
I faktycznie, już w 2001 roku WPATH, wtedy HBIGDA[8], w 6stej edycji Standardów Opieki, opowiedziało się za [medycznym] leczeniem [dysforii], pomimo tego, że w tym czasie dowody naukowe dla protokołu [holenderskiego[9]] składały się tylko z jednego opisu przypadku jednego młodego pacjenta[10] [11] [12]. Następnie, przed zakończeniem drugiego etapu wysoce wadliwego holenderskiego eksperymentu, WPATH ponownie poparł leczenie [afirmacyjne] w swoich Standardach Opieki 7 w 2012 roku, wpływając w ten sposób na społeczność medyczną i przyczyniając się do powszechnego przyjęcia protokołu[13].
Szybkość niekontrolowanej dyfuzji wzrosła dramatycznie, gdy innowacyjny eksperyment medyczny spotkał się z nagłym wzrostem liczby nastolatków identyfikujących się jako trans w połowie 2010 roku.
O ile „The Myth of Reliable Research” w szczególności krytykuje eksperymentalną modyfikację cech płciowych u nastolatków, o tyle nigdy nie przeprowadzono żadnych odpowiednio kontrolowanych badań w szerszej [nie-pediatrycznej] medycynie gender, której systematycznie brakuje danych [badań] długofalowych. Badania, które pokazują pozytywny wynik procedur modyfikacji cech płciowych, mają bardzo krótki okres obserwacji, a te, które próbują monitorować, jak pacjenci radzą sobie lata po poddaniu się interwencjom hormonalnym i chirurgicznym, mają wysoki odsetek uczestników badania utraconych w badaniach kontrolnych. Nieliczne próby długoterminowej obserwacji dorosłych, którzy przeszli interwencje modyfikujące cechy płciowe, nie wykazują pozytywnych wyników, a [badani] pacjenci wykazują trudności społeczne i znacznie podwyższony wskaźnik samobójstw zakończonych śmiercią i problemów ze zdrowiem psychicznym[14] [15] [16] [17]. Podczas gdy każde z tych badań ma swoje ograniczenia metodologiczne, wyniki poddają w poważną wątpliwość wszelkie twierdzenia, że interwencje w zakresie modyfikacji cech płciowych skutkują przeważnie pozytywnymi wynikami dla pacjentów. Nic dziwnego, że systematyczne przeglądy badań nad modyfikacją cech płciowych u nieletnich konsekwentnie wykazywały "niską" lub "bardzo niską" jakość dowodów [naukowych, wykazujących] korzyści [dla pacjenta].
Akta WPATH – dowód na brak szacunku dla procesu naukowego
Dyskusja w aktach WPATH z udziałem prezesa WPATH, dr Marci Bowersa, pokazuje pseudonaukowy, eksperymentalny charakter pediatrycznej hormonalnej i chirurgicznej modyfikacji cech płciowych. Bowers jasno pokazuje, że protokół leczenia nie ma rygoru naukowego, omawiając, jak niewiele wiadomo na temat wpływu blokerów dojrzewania na przyszłe funkcje seksualne pacjentów płci męskiej.
W styczniu 2022 r. prezes WPATH Bowers przyznał na forum, że wpływ blokerów dojrzewania na płodność i "początek reakcji orgazmicznej" nie jest jeszcze w pełni zrozumiały. Bowers przyznał również, że istnieją "problematyczne wyniki chirurgiczne" dla pacjentów płci męskiej, u których wcześnie zablokowano dojrzewanie płciowe.
W rzeczywistości prawie wszystko, co Bowers wniósł na forum dyskusyjne na temat płodności, blokerów dojrzewania i intymności seksualnej, jest dowodem na to, że wiodąca grupa zajmująca się zdrowiem osób trans opowiada się za nieuregulowanym eksperymentem na młodych ludziach.
Bowers powiedział grupie, że "w kwestii płodności badania nie istnieją" i zalecił, że "jeśli dysforia przed okresem dojrzewania nie jest znaczna, dopuszczenie niewielkiej ilości dojrzewania przed blokerami może na dłuższą metę mieć lepsze rezultaty".
W tym kontekście użycie słowa "może" sugeruje, że lekarze ci improwizują, eksperymentują bez ustrukturyzowanych ram i z powodu nieodpowiednich badań kontrolnych, nie śledzą wyników swojego eksperymentu. Ten rodzaj zgadywania jest akceptowalny w małym eksperymencie, ale nieetyczny, gdy każde główne amerykańskie stowarzyszenie medyczne zaleca leczenie [afirmacyjne], a szersza społeczność medyczna już je przyjęła.
Bowers powiedział następnie, że pytanie o to, czy ci młodzi mężczyźni będą w stanie osiągnąć orgazm w późniejszym życiu, jest "trudniejsze", a prezes WPATH przyznał, że wszystkie osobiste doświadczenia kliniczne do tego momentu wskazywały, że chłopcy, u których dojrzewanie zostało zablokowane na 2gim etapie skali Tannera, na początku dojrzewania płciowego, są całkowicie niezdolni do orgazmu. "Oczywiście liczba ta wymaga dokumentacji, a długoterminowe zdrowie seksualne tych osób musi być monitorowane" - powiedział Bowers.
Innymi słowy, Bowers zdaje sobie sprawę, że świadczeniodawcy opieki zdrowotnej afirmującej tożsamość płciową okradają młodych pacjentów płci męskiej ze zdolności do orgazmu, a tym samym z ich przyszłej zdolności do tworzenia długoterminowych intymnych relacji, co jest istotną częścią satysfakcjonującego i szczęśliwego życia dla większości ludzi. Co więcej, lekarze afirmujący tożsamość płciową wybierają tę drastyczną interwencję medyczną jako pierwszą linię leczenia dla tej kohorty młodych ludzi, ignorując literaturę naukową, która pokazuje, że u większości dzieci dysforia [płciowa] ustąpiłaby, gdyby pozwolono tym dzieciom dorosnąć i rozwijać się naturalnie bez interwencji medycznej[18] [19] [20]. Chociaż [dostępna] literatura opublikowana została zanim pojawiła się obecna kohorta nastolatków, cała istniejąca wiedza na temat rozwoju tożsamości nastolatków dostarcza przekonujących dowodów, że właściwe jest umożliwienie tym młodym pacjentom dorastania i dojrzewania zanim podejmą oni drastyczne, zmieniające życie decyzje[21].
Gdyby, jak twierdził Bowers w New York Times, WPATH był tak samo obiektywny i zorientowany na wyniki, jak każda inna specjalizacja w medycynie, odpowiedzi na te pytania zostałyby udzielone, zanim grupa zaleciłaby wprowadzenie [afirmacyjnego] protokołu leczenia do szerszej praktyki medycznej.
Bowers wspomniał również o "problematycznych wynikach chirurgicznych", z jakimi borykają się ci pacjenci. Prezes WPATH odnosi się tutaj do faktu, że pacjenci płci męskiej, u których dojrzewanie płciowe zostało zahamowane na drugim etapie Tannera, zazwyczaj wymagają bardziej skomplikowanej operacji waginoplastyki niż standardowa inwersja prącia.
U w pełni rozwiniętego dorosłego mężczyzny waginoplastyka polega na inwersji prącia, przy użyciu skóry prącia do wyłożenia ubytku chirurgicznego, który ma przypominać pochwę. Jednak u pacjentów płci męskiej, u których dojrzewanie płciowe zostało zablokowane, penis pozostaje niewielkich, dziecięcych rozmiarów, co oznacza, że brakuje wystarczającej ilości tkanki prącia na potrzeby zabiegu. Dlatego chirurg musi pobrać tkankę z innej części ciała. Najpopularniejsza technika wykorzystuje fragment jelita grubego pacjenta lub rzadziej chirurdzy wykorzystują otrzewną, która jest wyściółką jamy brzusznej. Niektórzy chirurdzy gender eksperymentują nawet z wykorzystaniem skóry ryby tilapii[22].
Istnieją dwa godne uwagi przykłady "problematycznych wyników chirurgicznych", które mogą wystąpić w wyniku tych bardziej ryzykownych operacji. Pierwszym z nich jest tragiczna śmierć 18-letniego mężczyzny, uczestnika oryginalnego holenderskiego badania, który zmarł z powodu martwiczego zapalenia powięzi[23]. Ten straszny wynik [leczenia] spowodowany był tym, że chirurdzy zdecydowali się wykorzystać fragment jelita nastolatka do skonstruowania neo-pochwy, co było konieczne ze względu na zahamowanie dojrzewania płciowego pacjenta [i brak dostatecznej ilości tkanki prącia]. Ten jeden zgon stanowi prawie 2% pooperacyjnej śmiertelności w holenderskim badaniu. W każdej innej dziedzinie medycyny tak wysoki wskaźnik śmiertelności spowodowałby natychmiastowe wstrzymanie eksperymentu i dokładne zbadanie, co poszło nie tak.
Następnie mamy historię Jazza Jenningsa, chłopca identyfikującego się jako trans, gwiazdy telewizyjnego reality show I Am Jazz. Jennings był również jednym z pierwszych dzieci, które wzięły udział w eksperymencie blokowania dojrzewania, a kiedy przyszedł czas na operację waginoplastyki, Jazz miał również niewystarczającą ilość tkanki prącia, co spowodowało konieczność użycia części wyściółki otrzewnej Jazza i fragmentu skóry uda. Bowers był chirurgiem, który przeprowadził operację. Kilka dni po operacji pseudo-pochwa rozpadła się, powodując u Jazza silny ból i wymagając trzech zabiegów rewizyjnych.
Jedno z badań wykazało, że 71% pacjentów płci męskiej, którzy przeszli zahamowanie dojrzewania płciowego na etapie 2-3 w skali Tannera, wymagało bardziej ryzykownej formy waginoplastyki przy użyciu jelita[24]. Inne badanie wykazało, że jedna czwarta mężczyzn poddanych tego typu waginoplastyce wymaga późniejszych operacji rewizyjnych[25].
W aktach WPATH znajdujemy dalsze dowody na brak danych w eksperymentalnym blokowaniu dojrzewania. W lutym 2022 roku psycholog z Seattle poprosił forum o informacje na temat wpływu blokerów dojrzewania na wzrost młodej osoby. Psycholog był zdezorientowany po przeczytaniu i usłyszeniu "kilku sprzecznych informacji". Pacjentką, do której odnosiło się zapytanie, była 10-letnia dziewczynka, która nie rozpoczęła miesiączkowania i identyfikowała się jako chłopiec. Dziecko obawiało się, że przyjmowanie leków blokujących dojrzewanie zahamuje wzrost, więc psycholog zapytał na forum czy rozpoczęcie przyjmowania leków w tak młodym wieku może mieć negatywny wpływ [na wzrost].
Odpowiedź endokrynologa dziecięcego pokazuje, że cały eksperyment opiera się na domysłach. [Endokrynolog] wyjaśnia, że blokery hamują dojrzewanie płciowe, co powoduje dłuższe utrzymywanie się płytek wzrostu[26], więc młodsze nastolatki mają więcej czasu na wzrost, ale typowy skok wzrostu nastolatków jest również zablokowany. Endokrynolog mówi, że aby temu zaradzić podaje niską dawkę testosteronu młodym nastoletnim dziewczętom i stopniowo zwiększa dawkę, mając nadzieję, że płytki wzrostowe się nie zamkną.
W tym miejscu należy zauważyć, że eksperyment blokowania dojrzewania rozpoczął się, ponieważ dorośli mężczyźni identyfikujący się jako trans byli niezadowoleni z wyników medycznej tranzycji, ponieważ nie "mieli dobrego passingu[27]" jako kobiety z powodu "męskiego wyglądu, który nigdy nie zanikał"[28].
Dlatego też holenderscy naukowcy wpadli na pomysł wykorzystania agonistów gonadoliberyny (GnRHa) w celu zablokowania zwiększania poziomu testosteronu w okresie dojrzewania mężczyzn w nadziei na uzyskanie bardziej sfeminizowanego wyglądu w wieku dorosłym. [Badacze] zwrócili uwagę na zwiększone ryzyko wyników fałszywie dodatnich z powodu wczesnej interwencji, ale kosmetyczne korzyści dla dorosłych mężczyzn identyfikujących się jako kobiety, uznano za ważniejsze[29].
W 2014 roku Delemarre-van de Waal dokonał przeglądu eksperymentu blokowania dojrzewania, stwierdzając, że "wczesna interwencja u transseksualisty płci męskiej może skutkować bardziej akceptowalnym kobiecym wzrostem". Słowo wzrost zostało wspomniane nie mniej niż 23 razy w artykule[30]. Tylko raz wspomniano o utracie płodności. Jak zauważył później jeden z badaczy, "słowa orgazm, libido i seksualność nie pojawiają się" ani razu[31].
Jednak wspomniana wyżej wymiana opinii w aktach WPATH wskazuje, że pacjentki płci żeńskiej mogą mieć gorsze wyniki [tranzycji] z powodu zablokowania dojrzewania. Stosowanie testosteronu zazwyczaj powoduje przekonujące zmiany kosmetyczne u kobiet, które identyfikują się jako mężczyźni, co sprawia, że [niższy niż u mężczyzn] wzrost jest największym problemem, z jakim borykają się kobiety, które próbują udawać mężczyzn. Ponieważ pacjentki płci żeńskiej stanowią większość skierowań do pediatrycznych klinik gender, jeśli rzeczywiście prawdą jest, że leki te negatywnie wpływają na wzrost pacjentek, podważa to słuszność pierwotnej hipotezy dotyczącej ich stosowania.
Co więcej, powierzchowne skupienie się na "passingu" jako przeciwna płeć ignoruje rzeczywistość ludzkiej seksualności. Osoba trans, która podaje się za osobę płci przeciwnej w miejscach publicznych, nadal będzie miała trudności ze znalezieniem romantycznego partnera ze względu na ograniczenia interwencji modyfikujących cechy płciowe. U pacjentów, którzy nie zdecydują się na operację narządów płciowych, wygląd zewnętrzny jest niezgodny z genitaliami, a dla tych, którzy zdecydują się na pełną tranzycję chirurgiczną, istnieją ograniczenia efektów, jakie te operacje mogą osiągnąć. W obu przypadkach zdolność do tworzenia długotrwałych relacji seksualnych jest drastycznie ograniczona.
Gdyby WPATH była rzeczywiście organizacją naukową, której główny cel polega na zapewnieniu, że jej członkowie dostarczają najlepszą możliwą opiekę pacjentom cierpiącym na dysforię płciową, w tym nieletnim i osobom z poważnymi współistniejącymi chorobami psychicznymi, to [organizacja ta] finansowałaby odpowiednie badania kliniczne w celu oceny bezpieczeństwa, skuteczności, ryzyka i korzyści protokołu leczenia, za którym tak usilnie się opowiada. Zasadniczą częścią tych badań byłaby długoterminowa obserwacja w celu zmierzenia efektów umożliwienia nastolatkom podejmowania ryzyka dotyczącego zdrowia, płodności i funkcji seksualnych w tak młodym wieku.
Tłumaczenie: Magda Lewandowska
[1] Rachel Levine jest mężczyzną, uważającym się za kobietę, stąd męskie formy gramatyczne, przyp. tł.
[2] Levine, R. (2022). Remarks by HHS Assistant Secretary for Health ADM Rachel Levine for the 2022 Out For Health Conference. U.S. Department of Health and Human Services. https://www.hhs.gov/about/news/2022/04/30/remarks-by-hhs-assistant-secretary-for-health-adm-rachel-levine-for-the 2022-out-for-health-conference.html “
[3] What Decades of Providing Trans Health Care Have Taught Me.” The New York Times, 2023, https://www.nytimes.com/2023/04/01/opinion/trans healthcare-law.html.
[4] Vanderpool, D. (2021). The Standard of Care. Innov Clin Neurosci, 18(7-9), 50-51. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC8667701/#:~:text=The%20standard%20of%20care%20is%20a%20legal%20term%2C%20not%20a,legal%20standard%20varies%20by%20state.
[5] Dahlen, S., Connolly, D., Arif, I., Junejo, M. H., Bewley, S., & Meads, C. (2021). International clinical practice guidelines for gender minority/trans people: systematic review and quality assessment. BMJ Open, 11(4), e048943. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2021-048943
[6] Abbruzzese, E., Levine, S. B., & Mason, J. W. “The Myth of “Reliable Research” in Pediatric Gender Medicine: A Critical Evaluation of the Dutch Studies—and Research That Has Followed.” Journal of Sex & Marital Therapy 49, no. 6 (2023): 673-99. https://doi.org/10.1080/009262 3x.2022.2150346.
[7] Ibid (n.59)
[8] HBIGDA, Harry Benjamin International Gender Dysphoria Association – Międzynarodowe Stowarzyszenie Dysforii Płciowej Harry’ego Benjamina, organizacja, która w 2007 zmieniła nazwę na WAPTH, przyp. tł.
[9] Protokół holenderski (the Dutch protocol] protokół medycznego leczenia dysforii płciowej poprzez blokowanie naturalnego dojrzewania płciowego nieletniego pacjenta, podawanie hormonów przeciwnej płci i operacje na genitaliach, w celu zmiany wyglądu pacjenta tak, aby wygląd ten był bardziej zbliżony to typowego wyglądu płci, z którą utożsamia się nieletni pacjent, przyp. tł.
[10] Biggs, M. “The Dutch Protocol for Juvenile Transsexuals: Origins and Evidence.” Journal of Sex & Marital Therapy 49, no. 4 (2023): 348-68. https://doi.org/10.1080/0092623x.2022.2121238.
[11] Meyer III, W., Bockting, W.O., Cohen-Kettenis, P., Coleman, E., DiCeglie, D., Devor, H., Gooren, L., et al. “The Harry Benjamin International Gender Dysphoria Association’s Standards of Care for Gender Identity Disorders, Sixth Version.” Journal of Psychology & Human Sexuality 13, no. 1 (2002): 1-30. https://www.cpath.ca/wp-content/uploads/2009/12/WPATHsocv6.pdf.
[12] Cohen-Kettenis, P. T., & van Goozen, S. H. “Pubertal Delay as an Aid in Diagnosis and Treatment of a Transsexual Adolescent.” [In eng]. Eur Child Adolesc Psychiatry 7, no. 4 (Dec 1998): 246-8. https://doi.org/10.1007/s007870050073.
[13] Ibid (n.38 p.18)
[14] “Mistaken Identity.” The Guardian, 2004, https://www.theguardian.com/society/2004/jul/31/health.socialcare.
[15] Dhejne, C., Lichtenstein, P., Boman, M., Johansson, A. L. V., Långström, N., & Landén, M. “Long-Term Follow-up of Transsexual Persons Undergoing Sex Reassignment Surgery: Cohort Study in Sweden.” PLoS ONE 6, no. 2 (2011): e16885. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0016885.
[16] Kuhn, A., Bodmer, C., Stadlmayr, W., Kuhn, P., Mueller, M. D., & Birkhäuser, M. “Quality of Life 15 Years after Sex Reassignment Surgery for Transsexualism.” Fertility and Sterility 92, no. 5 (2009): 1685-89.e3. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2008.08.126.
[17] “Part 3: Gender Identity.” Sexuality and Gender: Findings from the Biological, Psychological, and Social Sciences, The New Atlantis, 2016, https://www. thenewatlantis.com/publications/part-three-gender-identity-sexuality-and-gender.
[18] Ibid (n.2)
[19] Ibid (n.4).
[20] Wallien, M. S., & Cohen-Kettenis, P. T. “Psychosexual Outcome of Gender-Dysphoric Children.” [In eng]. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 47, no. 12 (Dec 2008): 1413-23. https://doi.org/10.1097/CHI.0b013e31818956b9.
[21] Ibid (n.49); Ibid (n.50)
[22] Slongo, H., Riccetto, C. L. Z., Junior, M. M., Brito, L. G. O., & Bezerra, L. “Tilapia Skin for Neovaginoplasty after Sex Reassignment Surgery.” [In eng]. J Minim Invasive Gynecol 27, no. 6 (Sep-Oct 2020): 1260. https://doi.org/10.1016/j.jmig.2019.12.004.
[23] Negenborn, V. L., van der Sluis, W. B., Meijerink, W., & Bouman, M. B. “Lethal Necrotizing Cellulitis Caused by Esbl-Producing E. Coli after Laparoscopic Intestinal Vaginoplasty.” [In eng]. J Pediatr Adolesc Gynecol 30, no. 1 (Feb 2017): e19-e21. https://doi.org/10.1016/j.jpag.2016.09.005.
[24] van der Sluis, W. B., de Nie, I., Steensma, T. D., van Mello, N. M., Lissenberg-Witte, B. I., & Bouman, M. B. “Surgical and Demographic Trends in Genital Gender-Affirming Surgery in Transgender Women: 40 Years of Experience in Amsterdam.” [In eng]. Br J Surg 109, no. 1 (Dec 17 2021): 8-11. https://doi.org/10.1093/bjs/znab213.
[25] Bouman, M. B., van der Sluis, W. B., Buncamper, M. E., Özer, M., Mullender, M. G., & Meijerink, W. “Primary Total Laparoscopic Sigmoid Vaginoplasty in Transgender Women with Penoscrotal Hypoplasia: A Prospective Cohort Study of Surgical Outcomes and Follow-up of 42 Patients.” [In eng]. Plast Reconstr Surg 138, no. 4 (Oct 2016): 614e-23e. https://doi.org/10.1097/prs.0000000000002549.
[26] Płytki wzrostu albo chrząstki nasadowe to tkanka chrzęstna znajdująca się w pobliżu zakończeń rosnącej kości i będąca miejscem wzrostu kości na długość, przyp. tł.
[27] Passing (z ang, to pass as – wyglądać jak, uchodzić za) określenie używane przez osoby trans, aby określić wygląd podobny do płci, z którą te osoby się identyfikują. Np. kobieta identyfikująca się jako mężczyzna ma „passing” jeśli na pierwszy rzut oka (i w ubraniu) wygląda jak mężczyzna, przyp. tł.
[28] Waal, H., & Cohen-Kettenis, P. “Clinical Management of Gender Identity Disorder in Adolescents: A Protocol on Psychological and Paediatric Endocrinology Aspects.” European Journal of Endocrinology - EUR J ENDOCRINOLOGY 155 (10/30 2006). https://doi.org/10.1530/eje.1.02231.
[29] Ibid (n.77)
[30] Delemarre-van de Waal, H. A. “Early Medical Intervention in Adolescents with Gender Dysphoria.” In Gender Dysphoria and Disorders of Sex Development: Progress in Care and Knowledge, edited by Baudewijntje P. C. Kreukels, Thomas D. Steensma and Annelou L. C. de Vries, 193-203. Boston, MA: Springer US, 2014. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4614-7441-8_10#citeas
[31] I bid (n.61)