Czym są płcie?
Krótki film popularno-nukowy tłumaczący znaczenie płci, i dlaczego jest ich tylko dwie.
Polskie napisy na YouTube. Transkrypt poniżej.
Kiedy biolodzy określają ilość płci u danego gatunku, nie określają ilości chromosomów, typów budowy ciała czy osobistej tożsamości, ale określają ilość odrębnych strategii reprodukcyjnych u tego gatunku. Strategia reprodukcyjna to system, który rozwinął się w wyniku ewolucji, w celu propagacji genów i tworzenia nowej jednostki.
W gatunkach które rozmnażają się płciowo tworzenie nowej jednostki wymaga połączenia przynajmniej dwóch oddzielnych i uzupełniających się strategii reprodukcyjnych. Strategie te polegają na dostarczeniu materiału genetycznego, w komórkach rozrodczych zwanych gametami i zawierającymi połowę materiału genetycznego rodzica. Kiedy dwie gamety się łączą, tworzą genetycznie unikalną jednostkę z pełnym zestawem chromosomów.
Niektóre gatunki rozmnażają się poprzez gamety o tych samych rozmiarach (izogamia) i mogą mieć wiele różnych strategii reprodukcyjnych zwanych typami płciowymi, które kontrolują jakie gamety mogą się ze sobą połączyć, ale różnice te nie wychodzą poza poziom molekularny. Z drugiej strony większość gatunków w królestwie roślin i zwierząt rozmnaża się przez gamety o różnych rozmiarach i kształtach (anizogamia), gdzie istnieje asymetria w rozmiarze i zachowaniu zarówno gamet jak i indywidualnych organizmów.
Kiedy występuje różnica rozmiarów pomiędzy gametami (anizogamia) zwykle występują dokładnie dwie płcie, nie więcej i nie mniej. W takich systemach strategia reprodukcyjna która produkuje mniejsze gamety jest oznaczana jako męska, a strategia reprodukcyjna która produkuje większe gamety jest oznaczana jako żeńska. To co różni męską i żeńską strategię reprodukcyjną to nie fizyczny rozmiar gamet, ale raczej to co reprezentuje różnica rozmiarów. Męska strategia obejmuje produkcję wielu małych ruchliwych gamet (sperma) które mogą szybko znaleźć większą gametę, ale mają mało lub nie mają wcale zasobów dla przyszłej zygoty, podczas gdy żeńska strategia obejmuje produkcję kilku dużych, osiadłych gamet (jajeczek) które nie ruszają się szybko, ale dostarczają niemal wszystkie zasoby dla przyszłej zygoty oraz stanowią duży cel dla mniejszych gamet. Ponieważ płcie są ostatecznie definiowane na podstawie gamet, które produkują, zrozumienie pochodzenia dwóch płci, oznacza zrozumienie, dlaczego gamety występują w dwóch różnych rozmiarach.
Różnicowanie gamet w dwa ekstremalnie różne rozmiary, kształty i zachowania jest niemal nieuniknione matematycznie, ponieważ maksymalizuje to wydajność systemu płciowego. Kiedy zachodzi takie różnicowanie powstają dwie strategie reprodukcyjne, stworzone przez dwie płci: męską i żeńską razem z wyraźną anatomią reprodukcyjną która wspiera te dwie strategie. Ponieważ anizogamia jest w zasadzie uniwersalna u rozmnażających się płciowo wielokomórkowych roślin i zwierząt, trafnym jest stwierdzenie, że u większości złożonych gatunków istnieją tylko dwie płcie. To jest czym ostatecznie są płci: oddzielnymi strategiami reprodukcyjnymi, które obejmują produkcję dwóch różnych gamet.
Jednakże, niemal wszechobecne istnienie dwóch płci nie ogranicza różnorodności typów ciała organizmu, bo strategie męska i żeńska mogą być wyrażone na różne sposoby. Czasem wyrażone są one w tym samym organizmie (jednostka jest za równo płci męskiej jak i żeńskiej), ale w wielu przypadkach wyrażone są w różnych jednostkach (jednostka jest albo płci męskiej albo żeńskiej) Pomimo tej różnorodności typów ciała, to co określa system jako męski lub żeński, jest typ strategii reprodukcyjnej wyrażonej w indywidualnym organizmie. Strategie te różnicowane są na podstawie typu gamety. Stąd słowo płeć definiuje zastosowanie odrębnych strategii reprodukcyjnych w przestrzeni i czasie, a nie po prostu wyglądu ciał.
Kiedy biolodzy i inni twierdzą, że u większości złożonych gatunków istnieją tylko dwie płcie teoretycy i aktywiści, pragnący zmienić definicję płci, odpowiadają przez definiowanie płci, używając nie-uniwersalnych definicji, opisów które nie dają się zastosować do wszystkich gatunków anizogamicznych albo takich, które można wąsko i nieprawidłowo zastosować do ludzi. Niektóre z tych definicji mogą być użyteczne w specyficznym kontekście, czy to społecznych, czy w medycznych sytuacjach, ale nie są to biologiczne definicje płci, ponieważ zmieniają się w czasie i przestrzeni. Co więcej, ze względu na ich sprzeczny, niespójny lub wąski zakres, takie definicje nie mogą być użyte, aby zrozumieć i przyczynić się do wzrostu wiedzy o ewolucji i rozwoju osobników płci męskiej i żeńskiej u ludzi i innych gatunków. Te nie-uniwersalne definicje płci mogą być podzielone na trzy kategorie: chromosomalne, fenotypowe i osobiste. Wytłumaczę, dlaczego wszystkie trzy nie mogą w pełni opisać płci i jak na podstawie takich definicji można wyciągnąć absurdalne wnioski.
Definicje chromosomalne
Częste błędne założenie jest takie, że płeć definiowana jest chromosomami. Aktywiści często mówią, że istnieje więcej niż dwie płcie, a na pytanie o to jakie są te płcie, podają listę atypowych kombinacji chromosomów XXY, XO, XXX, XYY i tak dalej. Zakładają, że XX i XY oznaczają płeć żeńską i męską podczas gdy a typowe kombinacje tych płci nie oznaczają. Ale to jest błąd kategoryzacji: mylenie mechanizmu determinacji płci z płciami. Mechanizmy determinacji płci są systemami regulującymi genetycznie i środowiskowo determinację i ścieżkę rozwojową reprodukcyjnej strategii organizmu i przez to - jego płeć.
Chromosomy płciowe jak X i Y są przykładami mechanizmu determinującego płeć, które prowadzą do rozwoju płci jednostki, ale są płciami. Mylenie kombinacji chromosomów z płciami byłoby jak mylenie składników ciasta z samym ciastem. Chromosomy są składnikami; płcie są wynikiem. Definiowanie płci jako chromosomów jest nie-uniwersalne i nie spójne z dwóch powodów: 1) nie tłumaczy rozwoju ludzi z atypowymi kombinacjami chromosomów, i 2) nie da się zastosować do gatunków z innym mechanizmem determinacji płci, bez X-Y albo w ogóle bez chromosomów.
Po pierwsze ludzie z a typową kombinacją chromosomów są dodatkowymi płciami, ponieważ u tych ludzi wciąż rozwija się męska lub żeńska strategia reprodukcyjna. Ludzie z XY [SRY], XXY [SRY], i XYY [SRY] rozwijają strategię reprodukcyjną małych gamet (są płci męskiej) a ludzie z XX, XO, and XXX rozwijają strategię reprodukcyjną dużych gamet (są płci żeńskiej). Możemy trafnie zaobserwować płeć tych jednostek poprzez obserwację systemu reprodukcyjnego, który się u nich rozwija, i roli jaki ten system reprodukcyjny pełni w jednej z dwóch, opartych na gametach, strategii reprodukcyjnych. Na przykład osoba, u której rozwijają się jądra i członek może być opisana jako płci męskiej, ponieważ te organy pełnią bezpośrednią rolę w reprodukcyjnej strategii małych gamet. Stąd widzimy jak biologiczna definicja płci jako strategii reprodukcyjnych (a nie chromosomów) pozwala nam zrozumieć czyjąś płeć, nawet w obecności anomalii rozwojowych jak a typowa kombinacja chromosomów.
Po drugie, jeśli, jak twierdzą aktywiści, płcie są chromosomami, to w jaki sposób ustalamy płeć u gatunków które nie używają takich samych chromosomów jak ludzie? Albo u gatunków które w ogóle nie mają chromosomów płciowych? Na przykład co sprawia, że ptak z chromosomami ZZ jest płci męskiej, a z chromosomami ZW - płci żeńskiej? Co sprawia, że krokodyl inkubowany w temperaturze 34°C jest płci męskiej, a ten który rozwijał się w temperaturze 30°C płci żeńskiej? Czy są to wyłącznie arbitralne desygnaty narzucane zwierzętom przez naukowców z wąskim światopoglądem? Czy też desygnacja płci męskiej lub żeńskiej kieruje się nadrzędną logiką? Tu pojawia się drugi problem z używaniem chromosomów jako jedynej definiującej cechy płci: nie pozwala nam to zdefiniować płci męskiej i żeńskiej u innych gatunków. Prawidłowa odpowiedź jest oczywista dla tych, którzy rozumieją biologiczną definicję płci. Ptak z chromosomami ZZ jest płci męskiej, bo rozwija strategię reprodukcyjną małych gamet (fenotyp produkujący spermę) a ten z chromosomami ZW jest płci żeńskiej, bo rozwija strategię reprodukcyjną dużych gamet (fenotyp produkujący komórki jajowe). System Z-W u ptaków, tak jak system X-Y u ludzi determinuje ścieżkę reprodukcyjną płodu, i stąd jego płeć. U ludzi osobnik płci męskiej jest typowo płcią heterogametyczną (XY) podczas gdy u ptaków jest homogametyczną płcią (ZZ). Heterogametyczny oznacza, że chromosomy są inne, homogametyczny, że są takie same.
A co z krokodylami u których płeć rozwija się pod wpływem temperatury? Determinacja płci u krokodylów istnieje na spektrum temperatur. Płeć męska rozwija się w pewnym przedziale [temperatur] a płeć żeńska w innym. Ale ostatecznym wynikiem jest płeć męska lub żeńska, Krokodyl inkubowany wy 34 stopnia Celsjusza jest płci męskiej, bo rozwija strategię reprodukcyjną małych gamet, a inkubowany wy 30°C jest płci żeńskiej, bo rozwija strategię reprodukcyjną dużych gamet.
Możemy oznaczyć pewne chromosomy (albo pewne temperatury inkubacji jaj krokodyla) jako związane z płcią męską lub żeńską, bo już wiemy czym jest płeć żeńska i męska. Stąd chromosomy nie są płciami; chromosomy są płciowe dlatego że odgrywają rolę w implementacji jednej z dwóch strategii reprodukcyjnych (płci).
Definicje fenotypowe
Innym częstym błędem jest zakładanie, że płci definiowane są wyłącznie układem ciała organizmu (zwanym również fenotypem) i że naukowcy oznaczyli rośliny i zwierzęta jako męskie lub żeńskie, ze względu na swoje własne tendencyjne założenia na temat tego, jak powinna wyglądać płeć męska i żeńska. Ze względu na różnorodność cech płciowych u ludzi i u innych gatunków, aktywiści twierdzą, że istnieje więcej niż dwie płcie. Stąd płeć musi istnieć na spektrum. Na przykład, aktywiści zwracają uwagę, że rozwój płci u ludzi może wyprodukować dużą różnorodność typów ciała, z różnymi rozmiarami genitaliów i cechami płciowymi. Co więcej, mówiąc o innych gatunkach, aktywiści zwracają uwagę, że płeć żeńska nie zawsze zachodzi w ciążę. U koników morskich samce zachodzą w ciążę. Albo że samice hien mają genitalia, które wyglądają jak członek, i często są większe niż członek samców hien. Albo że ryby błazenki mogą zmienić swoją płeć z męskiej do żeńskiej, albo że pomrowy mają organy męskie i żeńskie. Stąd aktywiści wnioskują, że oddzielenie płci męskiej od żeńskiej musi być arbitralną decyzją podjętą przez tendencyjnych i uprzedzonych biologów. Ale wszystkie te przypadki nie tylko nie obalają biologii definicji płci, ale zasadniczo potwierdzają naukową stabilność płci męskiej i żeńskiej.
Zróżnicowanie rozwoju płciowego u ludzi nie jest dowodem na dodatkowe płci, bo z tych zróżnicowanych kombinacji kształtów genitaliów i cech płciowych, rozwijają się fenotypy odgrywające rolę w jednej z dwóch strategii reprodukcyjnych. Jak ma to miejsce wszędzie indziej. Poza męską i żeńską, nie rozwijają się dodatkowe strategie reprodukcyjne, ale raczej obserwowane jest zróżnicowanie typów ciała w obrębie dwóch strategii. Jest to zróżnicowanie anatomii i fizjologii, a nie zróżnicowanie płci. Aby być przykładami dodatkowych strategii reprodukcyjnych, poza męską i żeńską, te jednostki musiałyby rozwinąć trzecią strategię i trzeci typ gamet. Jeśli chodzi o gatunki anizogametyczne, unikalne typy ciał również reprezentują zróżnicowanie w obrębie dwóch płci, a nie coś poza nimi. Samica hieny jest samicą, nie ze względu na uprzedzenia biologów, ale dlatego że rozwija ona strategie reprodukcyjną dużych gamet (plan ciała, produkujący komórki jajowe). Jej wyglądający jak penis organ jest ogromną łechtaczką, przez którą ona oddaje mocz, kopuluje i rodzi. Samiec konika morskiego jest określany jako samiec ponieważ, bez względu na jego zdolność zachodzenia w ciążę, rozwija strategię reprodukcyjną małych gamet (fenotyp produkujący spermę). Płeć u ryb błazenków jaka może być określona bez względu na ich umiejętność zmiany płci, na podstawie strategii reprodukcyjnej którą stosują obecnie (czy mają fenotyp produkujący spermę czy komórki jajowe). Pomrów jest przykładem tego, że strategie reprodukcyjne męska i żeńska mogą być obecne w tym samym osobniku (fenotyp, który produkuje i spermę i komórki jajowe).
Jedynym powodem, dla którego możemy zidentyfikować cechy fizyczne jako męskie lub żeńskie jest wynikiem roli jakie odgrywają one w jednej z dwóch strategii reprodukcyjnych. Te dwie strategie reprodukcyjne definiowane są w ten sam sposób u wszystkich gatunków i ze wszystkimi zróżnicowanymi cechami. Stąd fenotypy nie są płciami; raczej fenotypy są płciowe tylko dlatego że odgrywają rolę w implementacji dwóch strategii reprodukcyjnych (płci).
Osobiste definicje
Ostatnia kategoria nie-uniwersalnych definicji płci stosowana jest u ludzi w kontekście socjo-kulturowym, gdzie płcie nie są zdefiniowane jako reprodukcyjne strategie oparte na mechanizmach biologicznych, ale jako formę osobistej ekspresji i tożsamości, które zmieniają się zależności od czasu i kultury. Aktywiści zwracają uwagę na różnorodność kultur z różnorodnymi rolami, ekspresjami i postawami związanymi z płcią męską i żeńską, i dochodzą do wniosku, że kategorie męskie i żeńskie są konstruktami społecznymi. Te dodatkowe kategorie, poza męską i żeńską, zawierają indyjskich hidżrów, samoańskich fa’fafine, nepalskich meti, indonezyjskich bugisów i tajlandzkich tom.
Oczywistą ironią jest tu, fakt że ci ludzie są płci męskiej i żeńskiej (jak wszyscy inni), tylko mają unikalne sposoby wyrażania siebie. Niektórzy są przypisani do trzeciej kategorii nie ze względu na własny wybór, ale ze względu na zakorzenione w społeczeństwie uprzedzenia i utwierdzenie wstecznych stereotypów i ról płciowych. Stosowanie a typowej ekspresji zachowania, zainteresowań i tożsamości aby zmienić definicję biologicznej płci, jest błędem kategoryzacji, bo miesza różnorodność sposobów w jakie osobniki płci męskiej i żeńskiej wyrażają siebie (kategoria bio-psycho-społeczna) z kategorią płci męskiej i żeńskiej (kategoria biologiczna). Stąd osobista tożsamość i ekspresja nie definiuje płci; raczej osobista tożsamość i ekspresja reprezentuje spodziewaną ewolucyjną różnorodność w obrębie dwóch strategii reprodukcyjnych: męskiej i żeńskiej.
Wnioski
Dlaczego ma znaczenie, aby zdefiniować płci według strategii reprodukcyjnej? Bo definiowanie płci wyłącznie na podstawie chromosomów, typów ciała lub kontekstu socjo-kulturowego, ogranicza biologów i innych naukowców badających płeć męską i żeńską w eksploracji i zrozumieniu biologii ewolucyjnej i rozwojowej płci u ludzi i innych gatunków. Tak wąskie definicje nie mają nadrzędnej logiki, łączącej szeroki zakres badań nad ewolucją płci, anizogami i dwóch płci. Nawet jeśli postanowimy zmienić definicję samca i samicy zgodnie z naszymi własnymi idiosynkratycznymi i antropocentrycznymi poglądami, cały czas będziemy potrzebowali słów, opisujących 2 unikalne strategie reprodukcyjne występujące u wszystkich gatunków anizogamicznych. Zawsze będzie istniała potrzeba, aby opisać strategię reprodukcyjną produkującą wiele małych ruchliwych gamet (spermę) i strategię reprodukcyjną produkującą niewiele, dużych, osiadłych gamet (komórki jajowe). Bo tym są właśnie płci i pozostaną takimi bez względu na nasze własne usiłowania, aby zmienić ich definicję.
Tłumaczenie: Magda Lewandowska